Per un feminisme de fraies de tèrra

Auem declarat costum que comence eth dia e guardem ath cèu en cèrca de senhaus de ploja, en ua tèrra destruïda pera sequèra. En quauqui punts comence a des·hèr-se era geladiua, creishen es arriuets; era mossa endrabe peles, pèires, arbes, en tot arrebrembar-mos qu’era vida seguís, que nosates tanben èm ací, que tanben èm part deth territòri.

Eth darrèr arrepòrt deth IPCC torne a arrebrembar-mos qu’èm vulnerables ath cambiament climatic, e que ja non valen es mieges tintes. Non podem pas alongar mès era inaccion: se non, perderam aguesta petita e brèu hièstra d’oportunitat que pòt assegurar, entà totes es persones, un futur abitable e sostenible.

Aguest iuèrn primaverau non pòt pas distrèr-mos dera emergéncia climatica, dera manca d’aigua qu’escarcanhe es nòsti solèrs, des macroprojectes qu’acacen eth nòste territòri e que menacen es multiples formes de vida des nòsti mieis ruraus. Per açò èm ací, auçam era votz, sostiem eth territòri, non deisham pas de tèisher hilats entre nosates, en tot ajudar-mos e hènt visible tot aquerò que mos menace e mos vò hèr quèir. Amassa poderam afrontar es desfortunes e superar toti es estramoncs, pr’amor que sense era alegror e era empatia pas èm ne seram arre.

Fraia de tèrra,

un aute març mès

tornam a aumplir es nòstes places e carrèrs, en tot reivindicar qu’un aute deman ei possible; un futur d’egalitat, diuersitat e sostenibilitat. Aué volem, totes amassa, començar a abità’c: non pérder pas jamès era esperança.

Era pandemia contunhe de gigotar-mos, mès nosates auem sabut auançar en tot èster vegada. Coma totes aguestes oelhes que s’acorròpen e protegissen es sòns caps jos eth còs des sues companhes. Non pensam pas un miei rurau sense eth collectiu: sense era ajuda e eth supòrt mutuau non poderam pas seguir entà deuant.

Non volem pas hèr part d’aguesta ruralitat solitària e barrada que se vò imposar, que se profite, qu’enganhe e que s’agarre a ua nostalgia perilhosa que romantize era inegalitat e eth masclisme que — per malastre — viueren es nòstes mairs e mair-sénhers. Que mos reprimís e sonque mos redusís a tradicion e maternitat, que non vò pas — e ath que non li interèsse pas — daurir ua hièstra ara diuersitat e ara realitat des nòsti mejans ruraus.

Pr’amor qu’auem de besonh naues ruralitats plees de feminismes, agroecologia, diuersitat, mès tanben de memòria. En aguesti tempsi qu’era incertitud mos trauèsse, ei important saber d’a on viem entà pensar e imaginar corsères que mos amien a un futur melhor; camins que poguen ensenhar-mos, des d’auti aprendissatges, cap a on podem e volem anar.

Per açò demoram un aute an mès damb era madeisha paciéncia a que florisque eth saüquèr, a qu’es mauves inonden es camps, a qu’era aulor dera menta e deth basilic tornen tar aire que respiram. Tanben a arremassar amassa es fruts des arbes, es ortalécies dera tèrra. Tornaram a compartir es nòstes recèptes, a visibilizar tota aguesta coneishença que tanti còps se desprecièc peth hèt de non vier pas dera academia. Coma mos ensenhèren tantes hemnes que mos precediren, coma es nòstes mair-sénhers, desmadaisharam es sabers e junheram es hius, reharam es madaishes; poderam hèr part d’un telèr qu’acuelhe mès que tanben se pòse qüestions, qu’actue coma pònt entre aqueres que des que ne viem e aqueres que vieràn.

Es menaces d’aué non dèishen d’èster, en partida, es madeishes de tostemp, mascades jos es mots «progrès» e «prosperitat». Mès nosates èm coma aguestes cases des nòsti pòbles, fòrtes, lheuades damb es pèires deth quite païsatge, hètes d’arbes e dialògs damb era tèrra. Maugrat es restanques, der abandon e der exili forçat, fòrça d’eres se mantien en pè, testimònis dera ànsia d’un sistèma ipèrextractivista que sonque pense en sòs e en produccion, en usar es mòts verdi e renauibles entà ruscar-se es mans; entà perméter, damb tota era impunitat deth mon, que prolifèren per tot eth territòri macroprojèctes que mèten en risc espacis naturaus protegidi e de nauta valor environamentau. Monocultius de plaques solares e parcs eoliani, desèrts verdi, naus intensiues a on se trinque eth ligam entre eth territòri, era persona e er animau. Explotacions industriaus que contaminen es nòsti solèrs e era aigua que beuem. Non volem pas aguesta fèbre d’industrializacion que contamine, precarize e aucís. Que desbrembe a totes aqueres persones qu’abiten e hèn possibles es nòsti pòbles, en tot invisibilizar e vulnerar a collectius coma eth des hemnes migrantes, encara sense condicions dignes de trabalh e de vida. Ací èm entà auçar era votz, entà dider-vos que non deisharam pas de lutar entà garantir ua tèrra digna.

Fraia de tèrra,

non deisham pas d’èster arbes. Arraïtzades entre nosates, damb es nòstes accions e mots tanben podem èster simbiòsis, rizòmes, bòsqui. Restacades aué mos manifestam, cantam, mos dam era man, començam a caminar sense paur, tostemp entà deuant. Ac vedem en renéisher deth pin canari dempús deth volcan, tanben enes colades marines que ven créisher es prumères algues. Maugrat era laua e eth cendre, tostemp tornen es brotons.

Aué mès que jamès pensam en totes es fraies ucranïneses, mès tanben en totes aqueres que sofrissen en tanti conflictes armadi invisibilizadi. Aué eres luten, hugen entàs termières en tot cercar un aute deman damb es sues hilhes, en tot deishar en darrèr ara sua gent, as sues arraïtzes. Mentre vedem enes pantalhes com en Ucraïna fòrça apleten nhèu entà poder béuer, entà quauqui uns semble qu’era unica preocupacion ei era aumentacion deth prètz deth gran entàs sues produccions intensiues. Tanben eres aumplissen de semes es pòches de quauqui soldats russi entà qu’era tèrra jamès dèishe de florir, maugrat era guèrra, dera violéncia, dera mòrt.

Fraies, non ètz pas soletes.

Un aute an mès, seguim ací, èm ací. Maugrat era pandemia, dera sequèra, deth volcan, des guèrres… Ací nomentam, ací mos sentem mès junhudes que jamès. Ací afrontam, compartim es nòstes temors, deisham a un costat eth silenci. Reivindicam qu’existissen fòrça manères d’abitar eth territòri, fòrça ruralitats que dialòguen, que bastissen, que suenhen e acuelhen. Ua de fraies de tèrra: plea de feminisme e diuersitat, d’agroecologia, de memòria, d’interdependéncia, esperança e jòia.

Per un feminisme de totes,

per un feminisme de fraies de tèrra.

*Era illustracion ei de Mayte Alvarado. Podetz descargar-la ací.

**(Aguest Manifèst siguec escrit per Lucía López Marco e María Sánchez. Mercés as conselhs e aportacions de Celsa Peitado, Blanca Maridèsses, Patricia Dopazo, Julia Alvarez, Karina Rocha, e Elena Medel. E a tantes qu’auetz hèt arribar es vòstes aportacions.)

Aguest manifèst a estat arrevirat ar aranés per Mireia Boya Busquet.